Χοτζαλί, το έγκλημα που μένει ατιμώρητο

Αφιερωμένο στην 24η επέτειο της Γενοκτονίας του Χοτζαλί.
1. Κύριε Πρέσβη, πριν από λίγες μέρες συμπληρώθηκαν 24 χρόνια από τα τραγικά γεγονότα που σημειώθηκαν στην  πόλη Χοτζαλί, στις 26 Φεβρουαρίου. Παρακαλώ, πείτε μας γι’ αυτή την τραγωδία.
Κάθε χρόνο, στις 26 Φεβρουαρίου, στο Αζερμπαϊτζάν τιμάται η μνήμη των θυμάτων της γενοκτονίας του Χοτζαλί. Η τραγωδία της πόλης Χοτζαλί αποτελεί ένα από τα πιο τραγικά κεφάλαια της σύγχρονης ιστορίας του Αζερμπαϊτζάν. Πριν από 23 χρόνια, τη νύχτα μεταξύ της 25ης  και 26ης  Φεβρουαρίου 1992, οι ένοπλες δυνάμεις της Αρμενίας επιτέθηκαν στην πόλη Χοτζαλί,  που είχε γύρω στούς 7000 κατοίκους, και διέπραξαν μαζικά εγκλήματα κατά των αμάχων της πόλης. Κατά την προσπάθειά των κατοίκων να εγκαταλείψουν την πόλη για να σωθούν, δέχτηκαν πυρά από αρμενικές δυνάμεις. Ως αποτέλεσμα, 613 άτομα σκοτώθηκαν βίαια, μεταξύ τους 106 γυναίκες, 63 παιδιά και 70 ηλικιωμένοι. 1.275 πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τους οποίους τα 150 άτομα εξακολουθούν να αγνοούνται.

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι τα αρμενικά στρατεύματα έχουν διαπράξει τρομερά και πραγματικά βάρβαρα εγκλήματα. Πολλά πτώματα, περιλαμβανομένων των πτωμάτων των γυναικών και των παιδιών, βρέθηκαν με πολλαπλές μαχαιριές ενώ ορισμένα είχαν αποτεφρωθεί.  
2. Υπήρχε κάποια διεθνής νομική εκτίμηση για τα τραγικά γεγονότα του Χοτζαλί;
Πρώτα απ όλα θα ήθελα να σημειώσω ότι, δεδομένης της μεγάλης κλίμακας και της φύσης των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν σε βάρος των άμαχων κατοίκων του Αζερμπαϊτζάν στην πόλη Χοτζαλί, οι πράξεις αυτές εμπίπτουν στον ορισμό των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. Λαμβάνοντας υπόψη τις περιστάσεις αυτές, την περίοδο 2010-2014 τα Κοινοβούλια μιας σειράς χωρών καταδίκασαν το γεγονός ως πράξη γενοκτονίας.  18 Πολιτείες των ΗΠΑ το έχουν ήδη αναγνωρίσει ως μαζική σφαγή. Τα αρμενικά στρατιωτικά εγκλήματα έναντι του αζερικού πληθυσμού καταδικάστηκαν και από τους διεθνείς οργανισμούς. Στις 26 Ιανουαρίου 2012 η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης εξέδωσε δήλωση στην οποία καταδικάζει τη γενοκτονία του Χοτζαλί, ενώ κάλεσε και άλλους διεθνείς οργανισμούς να προχωρήσουν στη νομική αξιολόγηση των γεγονότων αυτών.
3. Ποιος είναι υπαίτιος για την τραγωδία; 

Η άμεση ανάμιξη και ευθύνη των αρμενικών αρχών για το έγκλημα αυτό δεν αποτελεί μυστικό για κανέναν. Ο  σημερινός Πρόεδρος της Αρμενίας Σερζ Σαρκσιάν αναγνώρισε ανοιχτά το ρόλο των Αρμενίων στρατιωτικών στο εν λόγω έγκλημα. Σε μια συνέντευξη με τον Βρετανό δημοσιογράφο Thomas de Waal, που στη συνέχεια δημοσιεύθηκε σε βιβλίο (Thomas de Waal, "Black Garden: Armenia and Azerbaijan through peace and war" NYU Press, 2003, page 169-172), δήλωσε τα εξής: "Πριν από τα γεγονότα στην πόλη Χοτζαλί, οι Αζέροι πίστευαν ότι μπορούν να αστειεύονται μαζί μας, νόμιζαν ότι οι Αρμένιοι είναι άνθρωποι που δεν θα σήκωναν πότε το χέρι τους κατά του άμαχου πληθυσμού. Όμως καταφέραμε να σπάσουμε το στερεότυπο αυτό". Μετά από μια τέτοια ομολογία χρειάζεστε και άλλα επιχειρήματα;
4. Σε πολλές χώρες του κόσμου διεξάγεται σήμερα η διεθνής εκστρατείας "Justice for Khojaly". Τι στοχεύει; 
Η εκστρατεία "Δικαιοσύνη για το Χοτζαλί" (“Justice for Khojaly”) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη διαδικασία διεθνούς αναγνώρισης της τραγωδίας του Χοτζαλί ως γενοκτονίας. Η εκστρατεία ξεκίνησε τον Μάιο του 2008 με σκοπό την ενημέρωση της παγκόσμιας κοινότητας για την τραγωδία του Χοτζαλί και για να πετύχει την πολιτική και νομική εκτίμηση εκείνων των γεγονότων από τις κυβερνήσεις και τα κοινοβούλια των χωρών του κόσμου. Επιπλέον, η εκστρατεία στοχεύει στην ενημέρωση για την αιτία της τραγωδίας -την αρμενική επιθετικότητα κατά του Αζερμπαϊτζάν, ως αποτέλεσμα της οποίας καταλήφθηκε σχεδόν 20% του εδάφους της χώρας μας. Μέχρι σήμερα η συγκεκριμένη εκστρατεία, που γίνεται κάθε χρόνο, έχει πραγματοποιηθεί με επιτυχία σε περισσότερες από 30 χώρες του κόσμου, με τη συμμετοχή πάνω από 100.000 ατόμων και 100 εθνικών οργανώσεων.
5. Η εκστρατεία αυτή πραγματοποιήθηκε και στην Ελλάδα; 

Εδώ και μερικά χρόνια, η εκστρατεία αυτή λαμβάνει χώρα και στην Ελλάδα, σε διάφορες πόλεις της, και είμαι στην ευχάριστη θέση να σημειώσω ότι η πρωτοβουλία ανήκει στην Ελληνική νεολαία. Πρόσφατα, στην Αθήνα, παρουσιάσαμε τη ταινία "Ο Ατελείωτος Διάδρομος» του διακεκριμένου Λιθουανού σκηνοθέτη Alexandras Brokas και το βιβλίο Khojaly Witness of a War Crime του συγγραφέα Ian Peart, αφιερωμένο στην εν λόγω τραγωδία, που αποτελούν τις πρώτες ανεξάρτητες τεκμηριωμένες μαρτυρίες των εγκλημάτων που διαπράχθηκαν στο Χοτζαλί. Σήμερα η εκστρατεία πραγματοποιείται σε κοινωνικά δίκτυα και μέσω της ιστοσελίδας justiceforkhojaly.gr. Ελπίζω επίσης ότι η Βουλή των Ελλήνων δε  θα απέχει από τη διεθνή εκστρατεία και θα προχωρήσει στην πολιτική και νομική αξιολόγηση των εγκλημάτων του Χοτζαλί. Εμείς υπολογίζουμε στην υποστήριξη της Ελλάδας - της χώρας που έχει ισχυρό δημοκρατικό πνεύμα και ενεργή κοινή γνώμη.

6. Πόσο σημαντική είναι η πολιτική και νομική αξιολόγηση της τραγωδίας του Χοτζαλί; 
Η Διεθνής Εκστρατεία για την καταγγελία των εγκλημάτων των Αρμενίων στρατιωτικών έχει μεγάλη σημασία και για τη μνήμη όλων των σκοτωμένων και άγρια βασανισμένων πολιτών του Αζερμπαϊτζάν. Είναι σημαντική για όλους τους λαούς του κόσμου. Μια τέτοια αξιολόγηση είναι πολύ σημαντική ώστε τέτοια εγκλήματα να μη μένουνε ποτέ ατιμώρητα, ώστε να μην υπάρξουν ξανά τραγωδίες όπως αυτή του Χοτζαλί.
 Στη βάση του προβλήματος βρίσκεται η ιδεολογία του εθνικού σωβινισμού, της εθνικής μισαλλοδοξίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίον πρέπει να μείνουμε ενωμένοι στη μάχη όχι μόνο εναντίον της τρομοκρατίας και της γενοκτονίας, αλλά και της πηγής τους -κατά της ιδεολογίας  του εθνικού σωβινισμού, ο οποίος είναι η επίσημη ιδεολογία του αρμένικου κράτους. Μέσα στην Αρμενία η ιδεολογία αυτή οδήγησε στη δημιουργία μιας ατμόσφαιρας μισαλλοδοξίας έναντι άλλων πολιτισμών και εθνοτήτων, στη δημιουργία ενός εθνικά καθαρού κράτος μέσω τρομοκρατίας, γενοκτονίας και απελάσεων μη αρμένικου πληθυσμού ενώ η εξωτερική εκδήλωση του είναι οι εδαφικές διεκδικήσεις σε βάρος σχεδόν όλων των γειτονικών κρατών και η ένοπλη επίθεση εναντίον του Αζερμπαϊτζάν.

7. Ποια είναι η τρέχουσα κατάσταση στη διαδικασία διευθέτησης της σύγκρουσης Αρμενίας - Αζερμπαϊτζάν;
Δυστυχώς η Αρμενία εμποδίζει την ειρηνευτική διαδικασία και την εφαρμογή των τεσσάρων αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ που εγκρίθηκαν το 1993, αγνοεί τα ειρηνικά σχέδια των μεσολαβητών και επιδιώκει να εδραιώσει τα αποτελέσματα της επιθετικότητάς της. Υπενθυμίζω ότι τα Ψηφίσματα αυτά:
• επιβεβαίωσαν την υποστήριξη της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της, δηλαδή συμπεριλαμβανομένου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ,
• κάλεσαν για την άμεση, πλήρη και άνευ όρων απόσυρση των αρμενικών στρατιωτικών δυνάμεων  από όλα τα κατεχόμενα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν,
• επιβεβαίωσαν το αναφαίρετο δικαίωμα του πληθυσμού που εκδιώχθηκε από τα κατεχόμενα εδάφη του Αζερμπαϊτζάν να επιστρέψει στα σπίτια του.
Σ' αυτές, και αποκλειστικά σ' αυτές, τις Αρχές στηρίζεται η διαδικασία διευθέτησης. Το Διεθνές Δίκαιο είναι απολύτως με το μέρος του Αζερμπαϊτζάν και αυτό πρέπει να καταλάβει τόσο η Αρμενία, όσο και η Διασπορά που την υποστηρίζει.

8. Η αρμενική πλευρά επιμένει στην αυτοδιάθεση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ποια είναι η θέση σας στο θέμα αυτό;
Το ζήτημα του δικαιώματος των λαών στην αυτοδιάθεση έχει γίνει πολύ επίκαιρο στις μέρες μας. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε ότι δεν ζούμε σε μια ζούγκλα, όπου τα πάντα λύνονται με τη βία, αλλά σε έναν κόσμο όπου υπάρχουν νόμοι και κανόνες. 
Πρώτον, το Διεθνές Δίκαιο δεν επιτρέπει τη χρήση της Αρχής της αυτοδιάθεσης ως δικαιολογία για την παραβίαση της ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας των κυρίαρχων κρατών. Στο Ψήφισμα 2625 της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, που ψηφίστηκε κατά την 25η Σύνοδο στις 24 Οκτώβρη του 1970, σημειώνεται ότι  εφαρμογή της Αρχής της αυτοδιάθεσης των λαών  «δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως αυτή που επιτρέπει ή ενθαρρύνει οποιαδήποτε δράση που μπορεί να οδηγήσει στο μερικό ή ολικό διαμελισμό της εδαφικής ακεραιότητας ή της πολιτικής ενότητας των κυρίαρχων και ανεξάρτητων κρατών...». Και παρακάτω αναφέρεται ότι "κάθε κράτος-μέλος πρέπει να απέχει από οποιαδήποτε δράση που αποσκοπεί στη μερική ή ολική διακοπή της εθνικής ενότητας και της εδαφικής ακεραιότητας του οποιουδήποτε άλλου κράτους".
Δεύτερον, η εφαρμογή της εν λόγω Αρχής είναι ασυμβίβαστη με απελάσεις και εθνοκάθαρση. Σας υπενθυμίζω πως η Αρμενία επικαλέστηκε την Αρχή αυτή μόνο όταν το  1987-1988 από την Αρμενία εκδιώχτηκαν περίπου 250.000 Αζέροι, που διέμεναν στα ιστορικά εδάφη τους. Στη συνέχεια, το 1992-1993 οι αρμένικες ένοπλες δυνάμεις απέλασαν από το Ναγκόρνο Καραμπάχ 45.000 Αζέρους, δηλαδή σχεδόν το 24% του πληθυσμού της περιοχής, πραγματοποίησαν κατοχή και διέπραξαν εθνοκάθαρση στις 7 γύρω περιοχές του Αζερμπαϊτζάν, από τις οποίες απέλασαν 650.000 Αζέρους.
Αυτές οι μαζικές απελάσεις αποτελούν την σαφή ένδειξη του γεγονότος ότι η ίδια η Αρχή του δικαιώματος των λαών στην αυτοδιάθεση είναι μικρού ενδιαφέροντος για την Αρμενία. Ενδιαφέρει την αρμενική πλευρά μόνο για να δικαιολογήσει την επιθετικότητα, την κατοχή, την προσάρτηση και τη δημιουργία ενός εθνικά καθαρού κράτους.