Τ. Τότλης: Η αλήθεια σχετικά με την ταχεία παρασκευή του νέου εμβολίου για τον κορωνοϊό

Ο Επιίκουρος Καθηγητής ΑΠΘ, Τρύφων Τότλης, ορθοπεδικός χειρουργός, εμβολιάστηκε και αναφέρει όσα πρέπει να γνωρίζουμε σχετικά με το νέο εμβόλιο:

"Αρχικά θέλω να ευχαριστήσω τους Ήρωες της Υγείας, τους υγειονομικούς που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή.

Η νέα πραγματικότητα

Ο νέος κορωνοϊός SARS-CoV-2 έφερε ριζικές αλλαγές στην καθημερινότητα παγκοσμίως, μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η υψηλή μεταδοτικότητα του ιού επιβαρύνει την υγεία πολλών νοσούντων και δυστυχώς η συνέπεια είναι ακόμα και η απώλεια ανθρώπινων ζωών. Επιπλέον, όπως έχουμε ήδη καταλάβει, οι οικονομικές επιπτώσεις είναι μεγάλες. Όλες αυτές οι αλλαγές, αποτέλεσαν την επιτακτική ανάγκη παρασκευής του εμβολίου όσο το δυνατόν ταχύτερα. Μεγάλες ερευνητικές ομάδες ανά τον κόσμο έκαναν τεράστιο αγώνα για να μας προσφέρουν ένα αποτελεσματικό και ασφαλές εμβόλιο και παράλληλα οι ανεξάρτητοι διεθνείς ελεγκτικοί μηχανισμοί φαρμάκων έδωσαν χρονική προτεραιότητα στο να ελέγξουν τις προδιαγραφές του.

Κλινικές δοκιμές του εμβολίου και ελεγκτικοί μηχανισμοί 

Όπως όλα τα εμβόλια, έτσι και το εμβόλιο για τη νόσο COVID-19 έχει περάσει από αυστηρό έλεγχο που περιλαμβάνει πολλαπλά στάδια και κλινικές μελέτες σε δεκάδες χιλιάδες άτομα. Οι κλινικές δοκιμές αφορούν κυρίως δύο παραμέτρους: 1. την αποτελεσματικότητα και 2. την ασφάλεια του εμβολίου. Μία σημαντική λεπτομέρεια που συχνά αγνοούμε είναι πως εμβόλια για το νέο κορωνοϊό έχουν δοκιμασθεί και παρασκευασθεί παγκοσμίως από 5 διαφορετικές μεταξύ τους φαρμακευτικές εταιρείες. Τα δεδομένα κάθε κλινικής μελέτης ελέγχθηκαν από ανεξάρτητες επιστημονικές αρχές, διεθνείς οργανισμούς και την παγκόσμια συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια των εμβολίων, πριν από την τελική έγκριση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων. Οι έλεγχοι αυτοί δε μπορούν να παρακαμφθούν σε καμία περίπτωση. 

Η εμπειρία μου

Όταν ενημερώθηκα για την έναρξη των εμβολιασμών στους υγειονομικούς, ήθελα να είμαι στη λίστα με τους πρώτους εμβολιασθέντες. Έκλεισα ραντεβού ώστε να μου χορηγηθεί η 1η δόση του εμβολίου, έλαβα το εμβόλιο και άμεσα ηλεκτρονικά ορίστηκε το ραντεβού μου 21 ημέρες μετά για τη χορήγηση και της 2ης δόσης, στο ίδιο νοσηλευτικό ίδρυμα που εμβολιάστηκα την πρώτη φορά. Η μοναδική ανεπιθύμητη ενέργεια που είχα ήταν ένας ήπιος πόνος στο βραχίονα ο οποίος διήρκησε 2 ημέρες.

Είναι δικαιολογημένες οι επιφυλάξεις για το νέο εμβόλιο;

Κατανοώ απόλυτα και σέβομαι τις ανησυχίες και τις επιφυλάξεις των συνανθρώπων μας. Αν με ρωτούσε κάποιος αν θέλω να κάνω ένα εμβόλιο που έχει παρασκευαστεί εντός 12 μηνών ή μετά από 5 χρόνια, σαφώς κι εγώ θα προτιμούσα το δεύτερο. Ωστόσο, δυστυχώς τώρα δεν έχουμε αυτή τη θεωρητική πολυτέλεια, να περιμένουμε 5 χρόνια. Οφείλουμε να είμαστε ρεαλιστές. Το πρόβλημα υπάρχει τώρα και είναι σοβαρό. Αν ζυγίσουμε την επιλογή να μην εμβολιαστούμε για τα επόμενα χρόνια με κίνδυνο προσβολής και μετάδοσης του ιού με την επιλογή να λάβουμε άμεσα ένα εμβόλιο στο οποίο έχουν γίνει όλες οι απαραίτητες κλινικές δοκιμές και έλεγχοι, σαφώς θα διάλεγα το δεύτερο ακόμα και αν με ρωτούσαν 100 φορές. Να το θέσω και αλλιώς, υπάρχουν στην αγορά παυσίπονα φάρμακα τα οποία κυκλοφορούν επί πολλά χρόνια και γνωρίζουμε τις πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειές τους αλλά και τα όρια στην αποτελεσματικότητά τους. Ας υποθέσουμε ότι κυκλοφορεί ένα νέο παυσίπονο το οποίο σύμφωνα με τις κλινικές δοκιμές και τους ελέγχους, έχει ίδιες πιθανές παρενέργειες με τα προηγούμενα φάρμακα αλλά είναι εξειδικευμένο για τον πόνο από τον οποίο υποφέρουμε αυτή τη στιγμή. Εσείς τι θα κάνατε; Θα παίρνατε το νέο φάρμακο για να λύσετε το τρέχον πρόβλημα της υγείας σας; Ή θα περιμένατε να περάσει ένα χρονικό διάστημα μερικών ετών, συνεχίζοντας να πονάτε, για να «φανούν οι παρενέργειες», να είναι «δοκιμασμένο»; Το δίλημμα με το εμβόλιο είναι παρόμοιο και μάλιστα δεν πρόκειται για αντιμετώπιση πόνου, αλλά για προστασία από έναν ιό που μπορεί να αποβεί μέχρι και θανατηφόρος, απελευθέρωση από μία πανδημία που έχει ολέθριες συνέπειες σε ανθρωπιστικό επίπεδο. 

Αποτελεσματικότητα και διάρκεια ανοσίας από το εμβόλιο 

Το εμβόλιο δεν είναι 100% αποτελεσματικό όπως και κανένα άλλο από αυτά που ήδη κυκλοφορούν στην αγορά. Η 1η δόση του εμβολίου δημιουργεί αντισώματα περίπου 10-15 μέρες μετά τη λήψη της. Όταν ολοκληρωθεί και η 2η δόση (21 ημέρες μετά την 1η) και μετά το πέρας μίας εβδομάδας, η προστασία του εμβολίου φτάνει στο ποσοστό του 95% (δεδομένα για το εμβόλιο της Pfizer/BioNTech που έφτασε πρώτο στην χώρα μας). Συνεπώς, με τον εμβολιασμό ο κίνδυνος εμφάνισης συμπτωμάτων καθώς και η σοβαρή νόσηση από τον ιό μειώνεται δραματικά. Υπάρχει προφανώς μικρή πιθανότητα να νοσήσει ακόμα και κάποιος που ήδη έχει εμβολιαστεί, αλλά σε αυτή τη περίπτωση η νόσηση θα είναι λιγότερο σοβαρή. Αστάθμητοι παράγοντες είναι η διάρκεια της ανοσίας που προσφέρει το εμβόλιο και η ικανότητα του ιού να μεταλλάσσεται (τυπικό χαρακτηριστικό των ιών) το οποίο μπορεί να επηρεάσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Αυτή τη στιγμή έχουμε δεδομένα για 5 μήνες από τους εθελοντές που συμμετείχαν στις κλινικές δοκιμές. Αυτοί θα συνεχίσουν να παρακολουθούνται και έτσι νέα δεδομένα για τη διάρκεια της ανοσίας θα εμφανίζονται συνεχώς και θα κατανοήσουμε αν θα απαιτηθεί ετήσιος εμβολιασμός. Επίσης, παρακολουθούνται οι μεταλλάξεις του ιού και πιθανολογώ πως μόνο εάν κάποιο νέο στέλεχος εξαπλωθεί σημαντικά τότε θα συμπεριληφθεί σε μελλοντικό εμβόλιο (όπως τα εμβόλια της γρίπης που παρέχουν ανοσία για τα 4 πιο κοινά στελέχη του ιού της γρίπης). Μέχρι να προσδιορισθούν και να αντιμετωπισθούν κατάλληλα οι αστάθμητοι παράγοντες οφείλουμε να συνεχίσουμε να λαμβάνουμε τα γνωστά σε όλους μέτρα προστασίας. Το κατά πόσον τα μέτρα αυτά θα είναι αυστηρά και υποχρεωτικά θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από το επιδημιολογικό φορτίο της χώρας / περιοχής και το ποσοστό του πληθυσμού που θα εμβολιαστεί.

Σύσταση και ασφάλεια του εμβολίου

Όπως και τα περισσότερα εμβόλια που χρησιμοποιούνται στην ιατρική, έτσι και το νέο εμβόλιο δεν περιέχει ολόκληρο τον ιό αλλά μόνο τμήματα αυτού. Πρόκειται για ένα εμβόλιο mRNA. Αυτό σημαίνει ότι περιέχει ένα μήνυμα σχετικό με τον κορωνοιό το οποίο διαβάζει ο οργανισμός μας και σαν απάντηση παράγει αντισώματα απέναντι στον ιό. Το mRNA σύντομα μετά τον εμβολιασμό αποσυντίθεται, όμως τα αντισώματα παραμένουν.  Συνεπώς, δεν υπάρχει καμία περίπτωση νόσησης από τον κορωνοϊό εξαιτίας του εμβολίου και δεν επηρεάζει το DNA του ανθρώπου. Υπάρχει μόνο η πιθανότητα το άτομο να έχει ήδη προσβληθεί από τον ιό λίγες ημέρες πριν τον εμβολιασμό αλλά τα συμπτώματα να εμφανιστούν αμέσως μετά τον εμβολιασμό του. Όπως όλα τα εμβόλια έτσι και αυτό μπορεί να εμφανίσει ανεπιθύμητες ενέργειες στο άτομο που θα εμβολιασθεί. Οι περισσότερες είναι ήπιες και δεν εμφανίζονται σε όλους. Για παράδειγμα, ίσως παρουσιαστεί πόνος στο σημείο του εμβολιασμού, πονοκέφαλος, αίσθημα κόπωσης ή ακόμα και ήπια συμπτώματα γρίπης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η λήψη παρακεταμόλης μπορεί να βοηθήσει σημαντικά. Αν τα συμπτώματα αυτά επιδεινωθούν τότε συστήνεται η επικοινωνία με το θεράποντα ιατρό. 

Ειδικές ομάδες πληθυσμού

Δεν έχουν γίνει (ακόμα) κλινικές δοκιμές σε εγκύους, ανοσοκατεσταλμένους και σε παιδιά κάτω των 16 ετών και γι’ αυτό το λόγο οι ομάδες αυτές εξαιρούνται προς το παρόν από τον εμβολιασμό. Αν μία γυναίκα σκοπεύει να μείνει έγκυος τους επόμενους 3 μήνες, συστήνεται να καθυστερήσει την χορήγηση του εμβολίου. Όσοι έχουν νοσήσει από τον κορωνοϊό, για τουλάχιστον 3 μήνες δεν χρειάζεται να εμβολιαστούν, αν και στις Η.Π.Α. ενθαρρύνεται ο εμβολιασμός τους γιατί υπάρχει η προσδοκία ότι το εμβόλιο θα ενισχύσει τα αντισώματα.

Είμαι φύσει αισιόδοξος και αυτό ισχύει και για την έκβαση και συμμετοχή στον εμβολιασμό. Καλό είναι να αποφευχθεί ο διχασμός σε υπέρμαχους και αρνητές του εμβολιασμού, αλλά με συνεχή μετάδοση της γνώσης να ενημερωθεί έγκυρα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Μόνον έτσι θα καμφθούν οι ανησυχίες, η ανασφάλεια και η αβεβαιότητα σχετικά με το νέο εμβόλιο, σκοπό τον οποίον εξυπηρετεί το παρόν άρθρο."

Τ. Τότλης