Αναστενάρια: Ένα θαύμα που ερμηνεύει η χημεία;

Του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Στο σχολικό βιβλίο της Χημείας της Γ΄ Λυκείου στο κεφάλαιο της θερμοχημείας στην σελίδα «Γνωρίζεις ότι …» υπάρχει ένα παράθεμα με τίτλο «Αναστενάρια : ένα θαύμα που ερμηνεύει η χημεία». Περίπου τα ίδια υπάρχουν και στο σχολικό βιβλίο «Φυσικά της Ε΄ Δημοτικού». Ας δούμε λοιπόν τι λέγεται στο παράθεμα :

«Τα αναστενάρια είναι ένα έθιμο λατρείας που γίνεται στο Λαγκαδά Θεσσαλονίκης και στην Αγία Ελένη Σερρών, από τις 20 έως τις 23 Μαΐου και συνδέεται με τη γιορτή του Άγιου Κωνσταντίνου και Ελένης. Κάθε χρόνο τα μέσα μαζικής επικοινωνίας στρέφουν την προσοχή τους στο πρωτόγνωρο αυτό τελετουργικό έθιμο, που το αποκορύφωμα του είναι ο εκστατικός χορός των αναστενάρηδων στα αναμμένα κάρβουνα. Πώς όμως μπορεί να εξηγηθεί αυτό; Είναι κοινή διαπίστωση ότι δεν πρόκειται για τέχνασμα ή απάτη. Οι αναστενάρηδες πραγματικά ποδοπατούν για ώρα τα αναμμένα κάρβουνα, χωρίς τα πέλματα τους να παρουσιάζουν το παραμικρό έγκαυμα. Ούτε υπάρχει η εκδοχή της ομαδικής υποβολής των θεατών, αφού η τελετουργία έχει πολλές φορές κινηματογραφηθεί και φωτογραφηθεί. Πρόκειται λοιπόν για θαύμα; Η θερμοχημεία μπορεί να δώσει ορισμένες εξηγήσεις στο θέμα: 1. Τα ανθρώπινα κύτταρα έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό και επειδή το νερό έχει μεγάλη ειδική θερμοχωρητικότητα (c) η θερμοχωρητικότητα των κυττάρων (C = mc) έχει μεγάλη τιμή. Αυτό με άλλα λόγια σημαίνει, ότι μεγάλο ποσό θερμότητας πρέπει να μεταφερθεί στο πέλμα του ποδιού για να αυξηθεί η θερμοκρασία τόσο, ώστε να προκαλέσει καταστροφή στα κύτταρα. Όμως, λόγω των χορευτικών κινήσεων δεν έχουμε μεγάλο χρόνο επαφής μεταξύ του κάρβουνου και του ποδιού, ώστε να μεταφερθεί μεγάλο ποσό ενέργειας.

2. Η επιφάνεια των πυρακτωμένων κάρβουνων είναι σχετική μικρή και έτσι παρόλο που η θερμοκρασία είναι πολύ μεγάλη το θερμικό περιεχόμενό τους είναι σχετικά μικρό. Είναι όπως μια σπίθα, που αν πέσει πάνω μας δεν προκαλεί έγκαυμα, λόγω της μικρής της μάζας, άσχετα αν έχει μεγάλη θερμοκρασία. 3. Ο ιδρώτας (λόγω του χορού) και γενικώς η υγρασία που υπάρχει στο πέλμα του ποδιού (η υγρασία είναι μεγάλη στο περιβάλλοντα χώρο - γι’ αυτό πιθανόν η πυροβασία γίνεται βράδυ) απορροφά μέρος της θερμικής ενέργειας για την εξάτμιση τους. Να σημειωθεί, ότι η θερμότητα εξάτμισης του νερού είναι μεγάλη. Το φαινόμενο λοιπόν της πυροβασίας, που να σημειωθεί ότι δεν γίνεται κατ’αποκλειστικότητα στα αναστενάρια, αλλά και στην Ινδία, Κεϋλάνη Β. Αυστραλία κλπ, μπορεί να ερμηνευθεί με βάση τη θερμοχημεία. Θεωρητικά λοιπόν, με κατάλληλη προετοιμασία και υπό κατάλληλες συνθήκες, θα μπορούσε ο καθένας μας να γίνει αναστενάρης. Βέβαια μην είμαστε απόλυτοι, γιατί καμιά φορά και η επιστήμη κάνει λάθη».

Επειδή όποτε ψήνω στα κάρβουνα καίγομαι ακόμα φορώντας και ειδικά γάντια, θυμάμαι το παράθεμα αυτό και γελάω. Ώστε λοιπόν σύμφωνα με τους συναδέλφους συγγραφείς του σχολικού βιβλίου επειδή τα ανθρώπινα κύτταρα έχουν μεγάλη περιεκτικότητα σε νερό, επειδή οι αναστενάρηδες χορεύουν γρήγορα, επειδή η επιφάνεια των πυρακτωμένων κάρβουνων είναι μικρή, επειδή τα πέλματα είναι πολύ ιδρωμένα, δεν καίγονται τα πόδια των ανθρώπων.

Τι λέτε συνάδελφοι ; Μιας και είμαστε των Φυσικών Επιστημών οι οποίες είναι πειραματικές επιστήμες θέλετε να κάνετε το πείραμα οι ίδιοι σας ; Για να δούμε αν ευσταθούν αυτά που λέτε.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη η εξήγηση βρίσκεται στις εικόνες που κρατάνε και χορεύουν πάνω στα πυρακτωμένα κάρβουνα. Οι εικόνες του Χριστού, της Παναγίας και των αγίων δεν είναι για να τις αγκαλιάζουμε και να χορεύουμε πάνω σε πυρακτωμένα κάρβουνα. Είναι για να τις προσκυνάμε με ευλάβεια τιμώντας το πρόσωπο που εικονίζουν.

Οι αναστενάρηδες όμως τις αγκαλιάζουν για να μην τους κάψουν τα πυρακτωμένα κάρβουνα. Και ποιος τους ανάγκασε να χορέψουν πάνω στα κάρβουνα ; Το ζήτησαν αυτό οι άγιοι

Κωνσταντίνος και Ελένη να γίνεται στην πανήγυρή τους ; Τιμή στους αγίους είναι να μιμηθούμε την ζωή τους και όχι να κάμνουμε τρέλες.

Επειδή λοιπόν είναι ασέβεια προς τον Θεό αυτό που κάμνουν οι αναστενάρηδες επιτρέπει ο Θεός στον Πονηρό να τους βοηθήσει να μην καούν τα πόδια τους. Δηλαδή τους βοηθάει ο Σατανάς κι αυτοί νομίζουν ότι τους βοηθάει ο Θεός !

Να σας εξομολογηθώ και ένα προσωπικό μου βίωμα. Πρέπει να πήγαινα Γυμνάσιο και από κάποιον έμαθα χρησιμοποιώντας την αλυσίδα με τον σταυρό που φορούσα να βρίσκω πόσα αγόρια και κορίτσια είχε κάθε οικογένεια στο χωριό μου και μάλιστα και κατά σειρά ηλικίας.

Έπαιρνα την αλυσίδα με τον σταυρό έλεγα για ποια οικογένεια ήθελα και έδινα κίνηση στην αλυσίδα. Αν το παιδί ήταν αγόρι η αλυσίδα έκαμνε κύκλους, αν ήταν κορίτσι πήγαινε πέρα δώθε σαν εκκρεμές (μπορεί να ήταν και αντίστροφα). Για παράδειγμα μια κουμπάρα μας στο χωριό έχει τρία αγόρια. Μου έβγαζε τα αγόρια, αλλά στην αρχή μου έβγαζε κι ένα κορίτσι. Ρώτησα τους γονείς μου και μου είπαν ότι η κουμπάρα μας μόλις παντρεύτηκε ήταν έγκυος σε κορίτσι αλλά το έκανε έκτρωση επειδή είχαν σκοπό να μεταναστεύσουν στην Γερμανία, αλλά τελικά δεν πήγαν. Δηλαδή μου έβγαζε και τα παιδιά που είχαν κάνει έκτρωση !

Το περίεργο που θέλω να μου εξηγήσουν οι συνάδελφοι των Φυσικών Επιστημών είναι πως όταν τελείωναν τα παιδιά της οικογένειας, αν και έδινα κίνηση στην αλυσίδα αυτή σταματούσε, σαν να την έπιανε κάποιος. Ήταν πολύ φανερό το σταμάτημα της αλυσίδας, μόνο που δεν έβλεπα ποιο χέρι την σταματούσε.

Πιστεύω να καταλάβατε ότι κι εγώ την είχα πατήσει όπως οι αναστενάρηδες. Με τον σταυρό που είναι «ο φύλαξ πάσης της οικουμένης, η ωραιότης της Εκκλησίας, των πιστών το στήριγμα» εγώ καθόμουν και έπαιζα. Για την ασέβεια που έδειχνα προς τον σταυρό του Χριστού επέτρεπε ο Θεός στον Σατανά να με δουλεύει.

Καμιά ωφέλεια δεν είχε για την ψυχή μου που έβρισκα τα παιδιά κάθε οικογένειας, όπως καμιά ωφέλεια δεν έχει για την ψυχή των αναστενάρηδων που χορεύουν στα πυρακτωμένα κάρβουνα και δεν καίγονται.