Αυτό που δεν κατάφερε η λογοτεχνία
θα το καταφέρει ο κινηματογράφοςΤσάρλι Τσάπλιν
Γράφει ο Γιάννης Πετρόπουλος
ΔΥΣΤΥΧΩΣ από αυτά τα ονόματα είναι αναγνωρίσιμο μόνο το ένα. Επίσης δυστυχώς, από τον ένα το αναγνωρίσιμο , οι σημερινοί νεολαίοι δεν ξέρουν τίποτα από τον κινηματογράφο του, αλλά αποδέχονται την τέχνη του αβασάνιστα όπως ένα κιούπι που το γεμίζουν με νερό. Από τον “Κυνόδοντας” και τον “Αστακό” μέχρι την τελευταία του ταινία έχουν περάσει χρόνια πολλά. Οι τότε νέοι σήμερα είναι μεσήλικες. Εξακολουθούν να μουγκρίζουν ότι ο «σκηνοθέτης» ξέρει να κάνει κινηματογράφο. Σαράντα πέντε εκατομμύρια δολάρια για μια ταινία, ε, ναι, είναι κινηματογράφος, αλλά προς τι όλα αυτά!
Βγαίνοντας από το σινεμά είδα τα βλέμματα των νέων ανθρώπων. Δεν είχαν καμιά σχέση με το δικό μου. Είναι λογικό θα μου πείτε λόγο ηλικίας. Έχει σχέση η ηλικία με την τέχνη!
Αυτοί που είδαν Αγγελόπουλο και Λεόνε είναι πολίτες αγαπητοί μου. Αυτοί που είδαν και βλέπουν Λάνθιμο είναι καταναλωτές, τρώνε πατατάκια στο σινεμά, σχολιάζουν το πλάνο σαν να είναι κριτικοί κινηματογράφου, πηγαίνουν για κατούρημα την ώρα της ταινίας και όταν βγουν από το σινεμά μουγκρίζουν. Δεν είναι η ηλικία δικαιολογία συμπολίτες. Ο καθείς και τα όπλα του είπε ο ποιητής. Ας τα βρουν οι νεότεροι. Εμείς πως τα βρήκαμε όταν ήμασταν νέοι. Κάθε εποχή και ο Στάλιν , κάθε εποχή και η Ουγγρική εξέγερση λέει ο ποιητής στη Μαρία Νεφέλη. Τι να κάνουμε γαμώτο! Έχει κόπο το πράγμα. Και να το μέγα ερώτημα.
Τι είναι ο κινηματογράφος! Η έβδομη τέχνη. Και ως τέχνη μπορεί να κάνει ότι της καπνίσει ή είναι να βάζει ερωτήματα για τον κόσμο που ζούμε χωρίς να δίνει απαντήσεις. Η τέχνη είναι ερώτημα. Δεν είναι απάντηση. Αυτό είναι. Ένα βιβλίο δεν μπορεί να γίνει μπροσούρα. Δίνει πατήματα. Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη των τεχνών γιατί εγκιβωτίζει όλες τις τέχνες. Δεν είναι λοιπόν παίξε – γέλασε ο κινηματογράφος. Είναι η τέχνη των τεχνών. Δεν το λέω εγώ, ποιος είμαι εγώ, το λέει η ζωή.
Όταν μπήκε στη διανομή η ταινία ο Δυναμιτιστής του Σέρζιο Λεόνε, η ελληνική Χούντα το απαγόρεψε. Όταν έπαιζε ο Θίασος του Αγγελόπουλου στην Αριδαία την περίοδο της μεταπολίτευσης, έξω από τον κινηματογράφο του Νοχουτίδη είχε χωροφύλακες. Παλικαράκι ήμουν και για να βγάλω εισιτήριο έπρεπε να περάσω από τους «τσανταρμάδες» της τότε δημοκρατικής Καραμανλικής εξουσίας.
Μεγάλο βήμα για έναν νέο άνθρωπο. Τόσο μεγάλο, όσο το βήμα του αστροναύτη στο φεγγάρι. Ο συμμαθητής μου ο Τάκης Νιβουρλής δεν το έκανε. Λύγισε, γιατί ήταν γηγενής, ντόπιος δηλαδή κι έκανε πίσω.
«Ρε συ, έξω από το σινεμά έχει χωροφύλακες!», είπε και πήγε στο τρακτέρ του. «Ε, και!», είπα με την αφέλεια της άγνοιας. «Τι ε και ρε μαλάκα, έχεις δει χωροφύλακα στο χωριό σου να ταπεινώνουν ανθρώπους!». «Δηλαδή!». «Την ξέρεις την ιστορία του τόπου σου Ιωάννη!». «Ε!». «Τίποτα δεν ξέρεις. Θα σου την πω βγαίνοντας από το σινεμά. Εγώ μέσα στο σινεμά δεν μπαίνω, άσε που η ταινία είναι κομουνιστική». «Έ!».Με περίμενε ο συμμαθητής τέσσερις ώρες να βγω από τον κινηματογράφο κι όταν πήγα στο τρακτέρ με έβρισε και καλά έκανε. Μπήκα και μαγεύτηκα, όπως όλοι οι συμμετέχοντες. Έξω από τον κινηματογράφο είχε πλακάτ που μας νουθετούσαν να μην μπούμε, όπως και η χωροφυλακή, αλλά δεν μπορούσαν να μας εμποδίσουν. Εμένα μπορούσαν να με κάνουν να κατουρηθώ πάνω μου, αλλά δεν τα κατάφεραν, γιατί με έσωσε μια κυρία που με πήρε από τον ώμο και είπε είναι δικό μου παιδί. Αυτήν την γυναίκα μπορώ να την περιγράψω σαν ζωγράφος κι έχουν περάσει πάνω από σαράντα πέντε χρόνια. Μπήκα στο σινεμά του Αγγελόπουλου και βγήκα άνθρωπος με ερωτήματα.
Έγινα πολίτης, καλύτερα μυημένος στη ζωή απ’ ότι δοκίμασα ένα φεγγάρι φοιτητής στην ΚΝΕ.
Είδα ταινίες του Σέρζιο Λεόνε και βγήκα με ερωτήματα και βουρκωμένος. Όπως με τον Αγγελόπουλο. Ποιος μπορεί να μη δακρύσει με το αντάμωμα του Κατράκη με τον Παπαγιαννόπουλο. “Ο άνθρωπος με τον άνθρωπο και ο λύκος με το λύκο”. Ποιος! Αυτό κάνει ο κινηματογράφος. Μπαίνεις σε ένα σκοτεινό χώρο και βγαίνεις εξαγνισμένος. Αυτό βέβαια εξαρτάται από το σινεμά που βλέπεις. Θα μου πείτε, οι νεότεροι δεν τα ξέρουν αυτά τα πράγματα. Δεν είναι κρυφά αγαπητοί συμπολίτες. Ας τα βρουν. Μέσα στη μούρη τους είναι όλα. Τι βλέπουν.
Ο Σέρτζιο Λεόνε έκανε κινηματογράφο όταν εγώ κατουρούσα τα βρακιά μου. Τον βρήκα όμως όταν ο κινηματογράφος ήταν κινηματογράφος κι όχι σαν αυτόν που κάνει το Χόλυγουντ και το κάθε Χόλυγουντ ανά τον κόσμο. Τι να κάνουμε. Με τρακτέρ πήγαμε με τον φίλο μου τον Τάκη
από τη Φιλώτεια στην Αριδαία να δούμε τον Θίασο του Αγγελόπουλο, κι έγινε αιτία να μιλήσουμε λίγο για την ιστορία που εγώ είχα μερική άγνοια. Ο Αγγελόπουλος έγινε αιτία και αφορμή να βρούμε τα πατήματά μας πάνω στη ζωή και την πατρίδα. Αυτός είναι ο κινηματογράφος.
Ο Κυνόδοντας, η πρώτη ταινία του Λάνθιμου, όντως προσπάθησε να γελοιοποιήσει την έτσι κι αλλιώς σαχλαμαρέ σήμερα αστική τάξη. Ποια! Αυτή που άλλαξε το Ελληνικό τοπίο σε όλα. Ναι, αγαπητοί συμπολίτες. Οι αστοί έκαναν ότι έκαναν σε αυτόν τον τόπο, δεν το έκαναν οι αγρότες με τον Μαρίνο Αντύπα. Δεν μπορούσαν άλλωστε. Οι αστοί. Αυτούς τους αστούς προσπάθησε να «γελοιοποιήσει» ο Λάνθιμος με την ταινία του για να μας πει τι! Ότι μια πλούσια οικογένεια μπορεί τα παιδιά της να τα εκπαιδεύει σα χαϊβάνια και να μπερδεύουν τη λάμπα με το μουνί. Είναι κινηματογράφος αυτός! Είναι τόσο ηλίθια η μεγαλοαστική τάξη! Μα αυτή κυβερνά αναντάμ μπαμπαντάμ. Σήμερα τι κινηματογράφο κάνει και σπάει τα ταμία ο Λάνθιμος! Αυτόν που όσοι είδαν και ότι κατάλαβαν. Τι σχέση έχει αυτό με το σινεμά του Αγγελόπουλου και του Λεόνε και του Οσίμα και του Παζολίνι και του Αντονιόνι και ακόμα περισσότερο, τι σχέση έχει με αυτό που λέμε «ερώτημα» πάνω στη ζωή κατά Αξελού ή Καστοριάδη ή ακόμα περισσότερο κατά Μπακούνιν και Κροπότκιν. Μπέρδεμα!
Όχι αγαπητοί συμπολίτες. Βλέμμα και διάβασμα. Βόδια δεν είναι οι άνθρωποι που έχουν δικαίωμα στο παχνί. Είμαστε ζώα που όταν πίνουμε νερό δοξάζουμε τον ύψιστο κι ας μην τον έχουμε γνωρίσει κι όταν λέμε τέχνη να ξέρουμε τι λέμε. Αν δεν ξέρουμε είμαστε υποχρεωμένοι να μάθουμε κι αν δεν μπορούμε να μάθουμε τότε να ζητήσουμε βοήθεια να μάθουμε. Ε, αν δεν μπορούμε τίποτα από αυτά, ας παρακολουθήσουμε τουλάχιστον το κανάλι της Βουλής των Ελλήνων. Εκεί θα δούμε ποιοι είμαστε και που βαδίζουμε. Κι αν δεν μπορούμε να κάνουμε ούτε κι αυτό, ε, τότε ας δούμε την ταινία Χάος των αδερφών Ταβιάνι, αλλιώς ας υψώσουμε τα χέρια προς τα πάνω κι ας πούμε στο Θεό να μας βοηθήσει. Έτσι κι αλλιώς το ποίημα το είπαμε. Ο κινηματογράφος ότι ήταν να κάνει το έκανε. Τα παγόβουνα που ξεκολλούν που κάποτε ήταν κολλημένα αιώνια ποιος τα βλέπει! Τη Θεσσαλία που κάποτε ήταν κάμπος και τώρα είναι λίμνη ποιο την βλέπει. Η Παλαιστίνη που κάνει αγώνα να γίνει κράτος ενώ ήταν ποιος τη βλέπει. Την Ακροδεξιά που όλα τα κράτη ορκίστηκαν ποτέ ξανά ποιος την βλέπει. Την Αριστερά, την κομουνιστική, την ριζοσπαστική, την αναθεωρητική, την φιλελεύθερη ποιος την βλέπει, και πάει, πάει το καράβι, σαν τον Μεγάλο Ανατολικό του Εμπειρίκου. Πάει! Στο καράβι του Εμπειρίκου τον μέγα λόγο τον είχε η ηδονή. Στο καράβι μας σήμερα ποιος είναι ο λόγος!
Βγαίνοντας από το σινεμά είδα τα βλέμματα των νέων ανθρώπων. Δεν είχαν καμιά σχέση με το δικό μου. Είναι λογικό θα μου πείτε λόγο ηλικίας. Έχει σχέση η ηλικία με την τέχνη!
Αυτοί που είδαν Αγγελόπουλο και Λεόνε είναι πολίτες αγαπητοί μου. Αυτοί που είδαν και βλέπουν Λάνθιμο είναι καταναλωτές, τρώνε πατατάκια στο σινεμά, σχολιάζουν το πλάνο σαν να είναι κριτικοί κινηματογράφου, πηγαίνουν για κατούρημα την ώρα της ταινίας και όταν βγουν από το σινεμά μουγκρίζουν. Δεν είναι η ηλικία δικαιολογία συμπολίτες. Ο καθείς και τα όπλα του είπε ο ποιητής. Ας τα βρουν οι νεότεροι. Εμείς πως τα βρήκαμε όταν ήμασταν νέοι. Κάθε εποχή και ο Στάλιν , κάθε εποχή και η Ουγγρική εξέγερση λέει ο ποιητής στη Μαρία Νεφέλη. Τι να κάνουμε γαμώτο! Έχει κόπο το πράγμα. Και να το μέγα ερώτημα.
Τι είναι ο κινηματογράφος! Η έβδομη τέχνη. Και ως τέχνη μπορεί να κάνει ότι της καπνίσει ή είναι να βάζει ερωτήματα για τον κόσμο που ζούμε χωρίς να δίνει απαντήσεις. Η τέχνη είναι ερώτημα. Δεν είναι απάντηση. Αυτό είναι. Ένα βιβλίο δεν μπορεί να γίνει μπροσούρα. Δίνει πατήματα. Ο κινηματογράφος είναι η τέχνη των τεχνών γιατί εγκιβωτίζει όλες τις τέχνες. Δεν είναι λοιπόν παίξε – γέλασε ο κινηματογράφος. Είναι η τέχνη των τεχνών. Δεν το λέω εγώ, ποιος είμαι εγώ, το λέει η ζωή.
Όταν μπήκε στη διανομή η ταινία ο Δυναμιτιστής του Σέρζιο Λεόνε, η ελληνική Χούντα το απαγόρεψε. Όταν έπαιζε ο Θίασος του Αγγελόπουλου στην Αριδαία την περίοδο της μεταπολίτευσης, έξω από τον κινηματογράφο του Νοχουτίδη είχε χωροφύλακες. Παλικαράκι ήμουν και για να βγάλω εισιτήριο έπρεπε να περάσω από τους «τσανταρμάδες» της τότε δημοκρατικής Καραμανλικής εξουσίας.
Μεγάλο βήμα για έναν νέο άνθρωπο. Τόσο μεγάλο, όσο το βήμα του αστροναύτη στο φεγγάρι. Ο συμμαθητής μου ο Τάκης Νιβουρλής δεν το έκανε. Λύγισε, γιατί ήταν γηγενής, ντόπιος δηλαδή κι έκανε πίσω.
«Ρε συ, έξω από το σινεμά έχει χωροφύλακες!», είπε και πήγε στο τρακτέρ του. «Ε, και!», είπα με την αφέλεια της άγνοιας. «Τι ε και ρε μαλάκα, έχεις δει χωροφύλακα στο χωριό σου να ταπεινώνουν ανθρώπους!». «Δηλαδή!». «Την ξέρεις την ιστορία του τόπου σου Ιωάννη!». «Ε!». «Τίποτα δεν ξέρεις. Θα σου την πω βγαίνοντας από το σινεμά. Εγώ μέσα στο σινεμά δεν μπαίνω, άσε που η ταινία είναι κομουνιστική». «Έ!».Με περίμενε ο συμμαθητής τέσσερις ώρες να βγω από τον κινηματογράφο κι όταν πήγα στο τρακτέρ με έβρισε και καλά έκανε. Μπήκα και μαγεύτηκα, όπως όλοι οι συμμετέχοντες. Έξω από τον κινηματογράφο είχε πλακάτ που μας νουθετούσαν να μην μπούμε, όπως και η χωροφυλακή, αλλά δεν μπορούσαν να μας εμποδίσουν. Εμένα μπορούσαν να με κάνουν να κατουρηθώ πάνω μου, αλλά δεν τα κατάφεραν, γιατί με έσωσε μια κυρία που με πήρε από τον ώμο και είπε είναι δικό μου παιδί. Αυτήν την γυναίκα μπορώ να την περιγράψω σαν ζωγράφος κι έχουν περάσει πάνω από σαράντα πέντε χρόνια. Μπήκα στο σινεμά του Αγγελόπουλου και βγήκα άνθρωπος με ερωτήματα.
Έγινα πολίτης, καλύτερα μυημένος στη ζωή απ’ ότι δοκίμασα ένα φεγγάρι φοιτητής στην ΚΝΕ.
Είδα ταινίες του Σέρζιο Λεόνε και βγήκα με ερωτήματα και βουρκωμένος. Όπως με τον Αγγελόπουλο. Ποιος μπορεί να μη δακρύσει με το αντάμωμα του Κατράκη με τον Παπαγιαννόπουλο. “Ο άνθρωπος με τον άνθρωπο και ο λύκος με το λύκο”. Ποιος! Αυτό κάνει ο κινηματογράφος. Μπαίνεις σε ένα σκοτεινό χώρο και βγαίνεις εξαγνισμένος. Αυτό βέβαια εξαρτάται από το σινεμά που βλέπεις. Θα μου πείτε, οι νεότεροι δεν τα ξέρουν αυτά τα πράγματα. Δεν είναι κρυφά αγαπητοί συμπολίτες. Ας τα βρουν. Μέσα στη μούρη τους είναι όλα. Τι βλέπουν.
Ο Σέρτζιο Λεόνε έκανε κινηματογράφο όταν εγώ κατουρούσα τα βρακιά μου. Τον βρήκα όμως όταν ο κινηματογράφος ήταν κινηματογράφος κι όχι σαν αυτόν που κάνει το Χόλυγουντ και το κάθε Χόλυγουντ ανά τον κόσμο. Τι να κάνουμε. Με τρακτέρ πήγαμε με τον φίλο μου τον Τάκη
από τη Φιλώτεια στην Αριδαία να δούμε τον Θίασο του Αγγελόπουλο, κι έγινε αιτία να μιλήσουμε λίγο για την ιστορία που εγώ είχα μερική άγνοια. Ο Αγγελόπουλος έγινε αιτία και αφορμή να βρούμε τα πατήματά μας πάνω στη ζωή και την πατρίδα. Αυτός είναι ο κινηματογράφος.
Ο Κυνόδοντας, η πρώτη ταινία του Λάνθιμου, όντως προσπάθησε να γελοιοποιήσει την έτσι κι αλλιώς σαχλαμαρέ σήμερα αστική τάξη. Ποια! Αυτή που άλλαξε το Ελληνικό τοπίο σε όλα. Ναι, αγαπητοί συμπολίτες. Οι αστοί έκαναν ότι έκαναν σε αυτόν τον τόπο, δεν το έκαναν οι αγρότες με τον Μαρίνο Αντύπα. Δεν μπορούσαν άλλωστε. Οι αστοί. Αυτούς τους αστούς προσπάθησε να «γελοιοποιήσει» ο Λάνθιμος με την ταινία του για να μας πει τι! Ότι μια πλούσια οικογένεια μπορεί τα παιδιά της να τα εκπαιδεύει σα χαϊβάνια και να μπερδεύουν τη λάμπα με το μουνί. Είναι κινηματογράφος αυτός! Είναι τόσο ηλίθια η μεγαλοαστική τάξη! Μα αυτή κυβερνά αναντάμ μπαμπαντάμ. Σήμερα τι κινηματογράφο κάνει και σπάει τα ταμία ο Λάνθιμος! Αυτόν που όσοι είδαν και ότι κατάλαβαν. Τι σχέση έχει αυτό με το σινεμά του Αγγελόπουλου και του Λεόνε και του Οσίμα και του Παζολίνι και του Αντονιόνι και ακόμα περισσότερο, τι σχέση έχει με αυτό που λέμε «ερώτημα» πάνω στη ζωή κατά Αξελού ή Καστοριάδη ή ακόμα περισσότερο κατά Μπακούνιν και Κροπότκιν. Μπέρδεμα!
Όχι αγαπητοί συμπολίτες. Βλέμμα και διάβασμα. Βόδια δεν είναι οι άνθρωποι που έχουν δικαίωμα στο παχνί. Είμαστε ζώα που όταν πίνουμε νερό δοξάζουμε τον ύψιστο κι ας μην τον έχουμε γνωρίσει κι όταν λέμε τέχνη να ξέρουμε τι λέμε. Αν δεν ξέρουμε είμαστε υποχρεωμένοι να μάθουμε κι αν δεν μπορούμε να μάθουμε τότε να ζητήσουμε βοήθεια να μάθουμε. Ε, αν δεν μπορούμε τίποτα από αυτά, ας παρακολουθήσουμε τουλάχιστον το κανάλι της Βουλής των Ελλήνων. Εκεί θα δούμε ποιοι είμαστε και που βαδίζουμε. Κι αν δεν μπορούμε να κάνουμε ούτε κι αυτό, ε, τότε ας δούμε την ταινία Χάος των αδερφών Ταβιάνι, αλλιώς ας υψώσουμε τα χέρια προς τα πάνω κι ας πούμε στο Θεό να μας βοηθήσει. Έτσι κι αλλιώς το ποίημα το είπαμε. Ο κινηματογράφος ότι ήταν να κάνει το έκανε. Τα παγόβουνα που ξεκολλούν που κάποτε ήταν κολλημένα αιώνια ποιος τα βλέπει! Τη Θεσσαλία που κάποτε ήταν κάμπος και τώρα είναι λίμνη ποιο την βλέπει. Η Παλαιστίνη που κάνει αγώνα να γίνει κράτος ενώ ήταν ποιος τη βλέπει. Την Ακροδεξιά που όλα τα κράτη ορκίστηκαν ποτέ ξανά ποιος την βλέπει. Την Αριστερά, την κομουνιστική, την ριζοσπαστική, την αναθεωρητική, την φιλελεύθερη ποιος την βλέπει, και πάει, πάει το καράβι, σαν τον Μεγάλο Ανατολικό του Εμπειρίκου. Πάει! Στο καράβι του Εμπειρίκου τον μέγα λόγο τον είχε η ηδονή. Στο καράβι μας σήμερα ποιος είναι ο λόγος!
0 comments:
Δημοσίευση σχολίου
Μη διστάσετε να προσθέσετε σχόλια στο δημοσίευμα που σας ενδιαφέρει.
Η εφημερίδα karatzova.com ενθαρρύνει τη δημόσια έκφραση των αναγνωστών της εφόσον τηρούνται οι βασικοί κανόνες δημοσιότητας που ορίζουν οι ελληνικοί νόμοι. Τα σχόλια εκφράζουν αποκλειστικά τον εκάστοτε σχολιαστή.