Νέος Κώδικας Αυτοδιοίκησης: Προοδευτικό βήμα ή μια ακόμη χαμένη ευκαιρία;

Του Δημητρίου Τσουφλίδη

Δημοσιογράφου – Μέλους της ΕΔΗΠΗΤ

Μετά από τριάντα δύο χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας και ενεργούς συμμετοχής στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, παρακολουθώ με ενδιαφέρον ακόμη μία προσπάθεια εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου της. Ο νέος Κώδικας που προωθείται από το Υπουργείο Εσωτερικών φιλοδοξεί να αποτελέσει τομή στη λειτουργία των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, κωδικοποιώντας, απλουστεύοντας και αναπροσαρμόζοντας το ισχύον σύστημα. Ελπίζω ειλικρινά ότι αυτή η μεταρρύθμιση θα αποδώσει καρπούς και θα επιφέρει θετικά αποτελέσματα τόσο για τους ΟΤΑ όσο και για τους πολίτες.

Το σχέδιο κινείται, αναμφίβολα, προς τη σωστή κατεύθυνση. Η εισαγωγή σύγχρονων εργαλείων διακυβέρνησης, η μείωση της γραφειοκρατίας, η ενίσχυση της διαφάνειας και η επικαιροποίηση της οικονομικής λειτουργίας των ΟΤΑ αποτελούν σημαντικά και αναγκαία βήματα. Ειδικά η αναγνώριση της ανάγκης πολυεπίπεδης διακυβέρνησης και η δημιουργία ολοκληρωμένων πληροφοριακών συστημάτων συνιστούν επιλογές που, αν υλοποιηθούν σωστά, μπορούν να αναβαθμίσουν καθοριστικά τη διοικητική αποτελεσματικότητα και να ενισχύσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς.

Ωστόσο, θα πρέπει να επισημανθεί ένα βασικό θεσμικό έλλειμμα: ενώ η Τοπική Αυτοδιοίκηση διεκδικεί τη θεσμική της αυτοτέλεια και το δικαίωμα στην αυτορρύθμιση, η σύνταξη και επιβολή του νέου Κώδικα γίνεται, κατά κύριο λόγο, από το κεντρικό κράτος. Το Υπουργείο Εσωτερικών, παρότι ακολουθεί διαδικασίες διαβούλευσης με τα συλλογικά όργανα της Αυτοδιοίκησης, διατηρεί την κυρίαρχη ευθύνη της νομοθέτησης. Ένα κείμενο που αφορά την Αυτοδιοίκηση στο βάθος του θα έπρεπε, ιδεωδώς, να είναι καρπός της ίδιας της Αυτοδιοικητικής οικογένειας και όχι προϊόν μονομερούς κεντρικής παρέμβασης.

Παράλληλα, σημαντική ανησυχία προκαλεί η πρόβλεψη κατάργησης της δυνατότητας απόσπασης υπαλλήλων που εκλέγονται σε δημοτικά ή περιφερειακά συμβούλια. Η ρύθμιση αυτή, αν και στοχεύει σε εξορθολογισμό, δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα στην πρακτική συγκρότηση συνδυασμών, ιδίως σε μικρούς Δήμους. Η αδυναμία εξασφάλισης επαγγελματικής ευελιξίας για τους αιρετούς ενδέχεται να αποτρέψει την υποψηφιότητα νέων ανθρώπων και εργαζομένων, οδηγώντας σε περαιτέρω κλειστότητα του πολιτικού συστήματος και αναπαραγωγή παλιών μορφών τοπικής εξουσίας.

Αξιοσημείωτο είναι ότι ο νέος Κώδικας περιλαμβάνει αρκετές καινοτόμες προτάσεις, όπως η διευκόλυνση της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας, η εκλογή Δημάρχου από την η καθιέρωση υβριδικών συνεδριάσεων των συμβουλίων, η ενοποίηση της εκλογικής περιφέρειας στους δήμους και η απλοποίηση του οικονομικού πλαισίου λειτουργίας. Ιδίως στον τομέα της οικονομικής διοίκησης, η δημιουργία κεντρικής πλατφόρμας διαχείρισης εσόδων και η αναθεώρηση των τοπικών φόρων μπορεί να προσφέρει λύσεις σε παθογένειες δεκαετιών.

Θα ήταν ωστόσο ευκταίο το νέο θεσμικό πλαίσιο να προχωρήσει ακόμη πιο ριζοσπαστικά. Να ενδυναμώσει αληθινά το θεσμό του δημοτικού και περιφερειακού δημοψηφίσματος, να προβλέψει περισσότερα εργαλεία συμμετοχής των πολιτών, να κατοχυρώσει ισχυρότερη δημοσιονομική αυτονομία και να ενισχύσει τη δυνατότητα κανονιστικής πρωτοβουλίας των ΟΤΑ, με λιγότερη κεντρική επιτήρηση.

Συμπερασματικά, ο νέος Κώδικας αποτελεί μια αξιόλογη προσπάθεια συστηματοποίησης και εκσυγχρονισμού της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Όμως, όπως κάθε νομοθέτημα, θα κριθεί τελικά στην πράξη — από τη βούληση των αιρετών να αξιοποιήσουν τις νέες δυνατότητες με υπευθυνότητα, όραμα και πίστη στο δημόσιο συμφέρον.